İkinci şüphe:

[Ebu Muhammed Es-selefi]

İkinci şüphe: Tenzih nurundan mahrum olan bazı kimseler şöyle diyebilirler: “Yüce Allah âlemin içinde de değildir dışında da değildir, âleme bitişik de değildir ondan ayrı da değildir.” sözü çelişkili olan bir söz olup bu, mevcut olmayanın vasfıdır.”

Bu şüpheye şöyle cevap verilir:
Eğer bu söz, herhangi bir yönden birbirine benzeyen iki şey hakkında söylenmişse o zaman çelişki olur. Buna şöyle bir örnek verebiliriz: İnsan ve taş arasında, herhangi bir yönden de olsa benzerlik vardır. Bu nedenle “İnsan taşın içinde de değildir dışında da değildir; taşa bitişik de değildir ondan ayrı da değildir.” demeyiz. Şayet böyle dersek o zaman çelişki olur. Ancak hakkında konuştuğumuz iki şey arasında herhangi bir yönden benzerlik yoksa, taş ve ilim gibi, bu durumda “Taş âlimdir veya cahildir.” dememiz doğru olmaz. Doğru olan, “Taşın âlim de olduğu söylenmez, cahil de olduğu söylenmez.” demektir çünkü ilim ve taş arasında benzerlik yoktur. En yüce misaller Allah’a aittir.
 
Yaratıcı ile yaratılanlar arasında hiçbir yönden asla benzerlik yoktur. Yüce Allah zatı, sıfatları ve fiilleriyle vardır. O’nun varlığı gibi bir varlık yoktur. O’nun zatı hiçbir zata benzemez, O’nun sıfatları hiçbir sıfata benzemez ve O’nun fiilleri hiçbir fiile benzemez. O’nun, hiçbir konuda benzeri yoktur ve O’na zatında, sıfatlarında ve fiillerinde denk olan hiçbir varlık da yoktur. O hâlde “Yüce Allah âlemin içinde de değildir dışında da değildir, âleme bitişik de değildir ondan ayrı da değildir.” sözümüzde asla bir çelişki yoktur. Çünkü yaratıcı ile yaratılanlar arasında hiçbir yönden asla benzerlik yoktur.