Bu Konuda Ortaya Atılan Şüpheler ve Onlara Reddiye:

[Ebu Muhammed Es-selefi]

Bu Konuda Ortaya Atılan Şüpheler ve Onlara Reddiye:

Birinci şüphe: Tenzih nurundan mahrum olan bazı kimseler şöyle diyebilirler: “Yüce Allah kendisini işiten ve gören olarak vasfetti:
وَكَانَ ٱللّٰهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ١٣٤
«Muhakkak ki Allah (herkese ameline göre karşılık verecektir çünkü O); (سَـمِيـع) Semîʿ’dir (gizli olsun aşikâr olsun her şeyi duyandır), (بَـصِيـر) Basîr’dir (gizli olsun aşikâr ol-sun her şeyi görendir).»   (En-Nisâ: 134)

Aynı şekilde bazı mahlukları da işiten ve gören olarak vasfetti:
فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ٢
«…ve (yüklediğimiz sorumlulukları yerine getirebilsin diye) onu işiten ve gören kıldık.»(El-İnsân: 2)

Fakat Allah’ın işitmesi ve görmesi O’nun zatına uygun, mahlukun işitmesi ve görmesi ise mahlukun zatına uygun-dur. Mademki böyle diyebiliyoruz, o hâlde niçin “Mahlu-kun sınırı vardır, Allah’ın da sınırı vardır; fakat mahlukun sınırı mahlukun zatına uygun, Allah’ın sınırı ise Allah’ın zatına uygundur ve bu sınırı sadece kendisi bilir.” diyemeyelim?”

Bu şüpheye iki yönden cevap verilir:

Birincisi: Allah’ın (السَّمْع) sem’ (işitme), (الْبَصَر) basar (görme) ve (الْعِلْم) ilim sıfatları her yönden övücü ve kemal olan sıfatlardır. Yüce Allah bazı yarattıklarına onlara uygun olarak işitme, görme ve ilimden ikram etmiştir. Fakat onların işitme, görme ve ilim sıfatları; sınırlı, sonu olan ve belli bir ölçü ile sınırlandırılan sıfatlardır. Sınır, son ve belli bir ölçü ile sınırlandırılmak ise acziyet, eksiklik ve kusur sıfatla-rıdır. Bunlar, rabbine muhtaç olan mahlukun sıfatlarıdır. (ٱلْـقُـدُّوس) El-Kuddûs (benzeri olmayan ve kemaline yakış-mayan her türlü noksanlıktan münezzeh olan), (ٱلْـكَـبِيـر) el-Kebîr (isim, sıfat ve fiilleriyle yüce olan), (ٱلْـمُـتَـعَـال) el-Muteʿâl (zatı, sıfatları ve fiilleriyle yarattıklarından üstün olan) varlık için kemal olan; sınırdan, sondan ve belli bir ölçü ile sınırlandırılmaktan münezzeh olmaktır. Yaratıcı ile yaratılan arasında, hiçbir şeye muhtaç olmayan ile varlığında da varlığının devamında da Allah’a muhtaç olan arasında hiçbir benzerlik olmayıp mukayese edilemez.

Yüce Allah şöyle buyuruyor:
أَنْتُمُ ٱلْفُقَرَآءُ إِلَى ٱللّٰهِۖ وَٱللّٰهُ هُوَ ٱلْغَنِيُّ ٱلْحَمِيدُ ١٥
«Siz, (hem varlığınız hem de varlığınızın devamında, her hâlinizde ve her konuda) Allah’a muhtaçsınız. Ve biliniz ki O; (ٱلْـغَـنِـيّ) el-Ğaniyy’dir (hiçbir şeye muhtaç olmayan-dır; diğer varlıklar ise hem varlıklarında hem de varlıklarının devamında O’na muhtaçtır), (ٱلْـحَـمِيـد) el-Ḥamîd’dir (sahip olduğu güzel isimlerinden, mükemmel sıfatlarından ve yap-tığı fiillerden dolayı hamdedilip övülmeyi hak edendir).» (Fâtır: 15)

İkincisi: Mahlukun işitme, görme ve ilim sıfatları sınırlıdır ve belli bir ölçüsü vardır. Allah’ın işitme, görme ve ilim sıfatlarının ise sınırı ve sonu yoktur. O’nun ilmi bütün bilinenleri kuşatmıştır, ilminin bir sınırı yoktur. Aynı şekilde işitmesi sınırsız olup bütün işitilenleri kuşatmıştır. O’nun görmesi de sınırsız olup bütün görülenleri kuşatmıştır.
Sonuç olarak; sınır ve belli bir ölçü ile sınırlandırılmak, mahlukun zatı ve sıfatlarına ait bir özelliktir. Allah’ın zatı ve sıfatları ise sınırdan, belli bir ölçü ile sınırlandırılmaktan ve miktardan münezzehtir.