Bil ki kullar üzerindeki en önemli farz

[Ebu Muhammed Es-selefi]

Bil ki kullar üzerindeki en önemli farz; Yüce Allah’ın zatını tenzih ve tevhid etmektir. Çünkü takdis ve tenzih ilmindeki cehalet; tevhidi anlamada hataya düşmeye ve Yüce Allah hakkında vacip, imkânsız ve caiz olanları tam anlamıyla bilmemeye neden olur. Ayrıca takdis ve tenzih ilmindeki cehalet; mutlaka teşbih ve tecsime düşmeye neden olur, bu ilmi bilmeyenler bu duruma düştüklerini idrak etseler de etmeseler de.

Yüce Allah’ın zatının tevhidi ise Allah’ın zatının mükemmel olduğuna inanmak ve Allah’ın zatını her türlü eksiklikten uzak tutmaktır. Allah’ın zatının mükemmel olduğuna inanmak ve Allah’ın zatını her türlü eksiklikten uzak tutmak ise Allah’ın zatını hiçbir yönden yaratılmışların zatlarına benzetmemeyi gerektirir. Çünkü yaratılmışlar her yönden eksiktirler.
Elbette tevhidin kısımlarından en önemlisi, Yüce Allah’ın zatını tenzih ve tevhid etmektir. Çünkü yapılan ibadet, ibadet edileni tanımadan sahih olmaz. İbadet edileni tanımak ise öncelikle ibadet edilenin zatını tevhid etmeyi gerektirir.

Bil ki mahlukatın, herhangi bir yönden Allah’ın zatının hakikatini bilmesi mümkün değildir. Çünkü Yüce Allah’a herhangi bir konuda veya herhangi bir yönden benzer hiçbir şey yoktur ve O’na zatında, sıfatlarında ve fiillerinde denk olan hiçbir varlık da yoktur. İşte bundan dolayı bir mahlukun, Allah’ın zatının hakikatinin herhangi bir yönünü bilmesi imkânsızdır. Çünkü her türlü noksan sıfattan yüce ve münezzeh olan Allah, kendisinin hiçbir konuda benzeri olmadığını bildirmiş ve şöyle buyurmuştur:

لَيْسَ كَمِثْلِهِۦ شَيْءٌۚ
«(Bilin ki herhangi bir konuda veya herhangi bir yönden) O’na benzer hiçbir şey yoktur.»    (Eş-Şûrâ: 11)
Yine Yüce Allah şöyle buyurmuştur:
وَلَا يُحِيطُونَ بِهِۦ عِلْمًا ١١٠
«Fakat kullar, Allah’ı (zatı ve sıfatlarının mahiyetini) ilim (ve akılları) ile idrak edemezler.»     (Tā Hâ: 110)
Yine Yüce Allah şöyle buyurmuştur:
سُبْحَانَهُۥ وَتَعَالَى عَمَّا يَصِفُونَ ١٠٠
«Allah onların bu (yalan ve bâtıl) vasıflandırmalarından münezzeh ve yücedir.»              (El-Enʿâm: 100)
Yine Yüce Allah şöyle buyurmuştur:
هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا ٦٥
«O’na denk veya benzer herhangi bir varlık biliyor musun?! (Asla! O’nun hiçbir konuda dengi ve benzeri yoktur.)»                (Meryem: 65)
Yüce Allah başka bir ayette de şöyle buyurmuştur:
وَلَمْ يَكُنْ لَهُۥ كُفُوًا أَحَدٌ ٤
«O’nun (zatında, sıfatlarında ve fiillerinde) benzeri olan hiçbir varlık yoktur (bu sebeple mutlak itaat ve mutlak sevgi yalnız O’na verilmelidir).»          (El-İḫlâs: 4)