Vefat Eden Kocaların, Hanımlarına Vasiyet Etmesi. Bakara-240

[Vasat Ümmet]

بســـم الله الرحمن الرحيم

وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا وَصِيَّةً لِّأَزْوَاجِهِم مَّتَاعًا إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِي مَا فَعَلْنَ فِيَ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ وَاللّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ

240 - İçinizden vefat edip geride eşler bırakanlar; eşlerinin evlerinden bir sene çıkarılmamasını ve geçimlerinin sağlanmasını vasiyet etsinler. Eğer kendileri çıkarlarsa, (ey müslümanlar!) onların örfe uygun olarak yaptıklarından dolayı size bir günah yoktur.  Allah, Aziz'dir, Hakim'dir.
 
   
     
      Kocalar vefat etmeden önce, hanımlarının bir yıllık maişetlerinin temin edilmesini ve oturdukları evden çıkartılmamalarını yakınlarına vasiyet etmelidirler. Bu Allah'tan bir emirdir. Kocalarının bu vasiyetinden sonra hiç kimse, ne mirasçılar ne de başkaları, kocası ölen kadını evinden çıkarmasın ve maişetini de kesmesin! Allah (c.c) bunu kesin olarak yasaklamıştır.

“Eğer kendileri çıkarlarsa, (ey müslümanlar!) onların örfe uygun olarak yaptıklarından dolayı size bir günah yoktur.”

Allah (c.c) bu ayette, mirasçılara, hakimlere ve diğer müslümanlara hitab ederek şöyle buyuruyor:

“Ey müslümanlar! Kocası ölen kadın, kocasının evinde kalmak istemez, iddetinin bitmesiyle oradan çıkmak ve başka bir erkekle evlenmek isterse, ona engel olmayın! Bunda size bir günah yoktur.”

“Allah, Aziz'dir, Hakim'dir.”

Aziz : Emirlerine itaat edilmesi gereken, emirlerine itaat etmeyenleri cezalandıran ve izzet sahibi olan demektir.

Allah'ın, Aziz sıfatını zikretmesi, kocası vefat eden kadını, istemediği halde kocasının evinden, daha bir senelik müddet dolmadan çıkartmak isteyenleri korkutmak içindir.

Hakim : Dünya ve ahirette insanların  faydasına olan hükümler veren, demektir.

Alimler, Bakara: 240 ayetinin Bakara: 234 ayetiyle nesholunup olunmadığı hakkında üç görüşe ayrılmışlardır.

1 - Müfessirlerin çoğuna göre; Bakara: 240 ayetinin hükmü, Bakara: 234 ayetinin hükmüyle neshedilmiştir.

Cahiliyyede iken araplardan ölmek üzere olan kimse adet olarak, öldükten sonra kullanılmak üzere karısına bir yıllık nafaka bırakır ve kadın bu süre zarfında evinden çıkarılmazdı.

Allah (c.c) Bakara: 240 ayetinde, bir yıl iddet beklemenin farz olmadığını ve kadının bir yıl dolmadan, ölen kocasının evinden çıkıp başka bir erkekle evlenebileceğini, fakat evden çıktığında nafaka hakkının kaybolacağını bildirdi.

İslam'ın başlangıcında, bir müddet bu ayetle amel edildi. Bu ayetin hükmüne göre; bir kişi öldüğünde hanımı, bir senelik nafaka ve bir senelik mesken dışında mirastan hiçbir şey alamıyordu. Bir yıl bekleyip evlenmemek, kocası ölen kadın için bir azimetti. Kadın dilerse bir yıl kocasının evinde oturur, dilerse iddeti bittikten sonra, bir yıl dolmadan evden çıkıp evlenebilirdi. Fakat evden çıktığında nafaka hakkı kayboluyordu.

Bakara: 240 ayeti; kendisinde ölüm alametleri beliren kişinin, hanımı için bir yıllık nafaka ve mesken vasiyet etmesinin farz ve kadının kocasının evinden bir yıl dolmadan çıkmasının mübah olduğuna delalet eder.

Bakara: 234 ayeti ise kocası ölen kadının dört ay on gün iddet beklemesinin farz olduğuna delalet eder:

“Bıraktıklarınızın dörtte biri hanımlarınızındır.”  (Nisa: 12) ayeti kerimesi ve

Rasulullah'ın, “Mirasçı için vasiyet yoktur.” (Buhari,Müslim) hadisi şerifi, hanım için vasiyette bulunmanın yasaklandığına delalet eder. Böylece miras ayeti ile vasiyet ayeti, dört ay on gün iddet bekleme hükmüyle de bir yıl bekleme hükmü neshedilmiştir.

2 - Mücahid'e göre; Allah (c.c) kocası ölen kadın hakkında, bahsi geçen iki ayeti indirmiştir.

Bakara: 234 ayetine göre; kocasının evinde kalmamayı tercih eden kadın, kocasının malından nafaka alamaz. Sadece dört ay on gün iddet bekler.
Bakara: 240 ayetine göre; kocasının evinde kalıp malından nafaka almayı tercih eden kadının iddeti bir yıldır.

Bu görüşe şöyle cevap verilir: Bakara: 240 ayeti iddet olarak bir yıl beklemeyi farz kılmamış, sadece kadını, evden çıkmayıp nafaka almak ile evden çıkıp nafaka almamak arasında muhayyer bırakmıştır. Bakara: 234 ayeti ise hiçbir muhayyerlik bırakmaksızın dört ay on gün iddet bekleminin farz olduğunu bildirmektedir.

3 - Ebu Müslim Asfahani'ye göre; Bakara: 234 ayeti, Bakara: 240 ayetini neshetmemiş, fakat iddet müddetini bir yıldan dört ay on güne indirmiştir.

Bu görüşe şöyle cevap verilir: Bir yıllık iddet beklemede, iddet bitmeden evden çıkma ve evlenme ruhsatı vardı. Bakara: 234 ayeti ise iddet müddeti bitmeden evlenmeyi kesinlikle yasaklamıştır.
Ayetin nesholunup olunmadığı hakkında en doğru görüş, delilleriyle birlikte açıkladığımız birinci görüştür.