Selem akdi nedir?

[Ebu Zerr el-Muvahhid]

Selem akdi nedir?

Selem akdinin caiz olduğunun delilleri nelerdir?

Selem akdini caiz görmeyen alimler var mıdır?

Selem akdinin sahih olması için şartlar nelerdir?

Hangi mallarda selem akdi yapılır?   

Seleme akdi ile mal satın alan kimse, mal kendi eline geçmeden başkasına satabilir mi?

[Teymullah el-Muvahhid]

Soru: Selem akdi nedir? Selem akdini caiz görmeyen alimler var mıdır?

Cevap: Selem Akdi: Peşin paraya karşılık özellikleri, miktarı, teslim zamanı belli olan bir malı vadeli olarak almaktır. Bütün âlimlere göre böyle bir alışveriş caizdir.

Soru: Selem akdinin caiz olduğunun delilleri nelerdir? 

Cevap: Selem akdinin caizliği kitap, sünnet ve icma ile sabittir.

Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
“Ey iman edenler! Belirli bir vakte kadar (aranızda) borçlandığınız zaman onu yazın.” (Bakara: 282)

İbni Abbas (r.a) şöyle demiştir;
"Allah (c.c)'nun, belirlenmiş bir zamana kadar yapılan selem akdini helal kıldığına şehadet ediyorum" dedi ve şu ayeti okudu: "Ey iman edenler! Belirli bir vakte kadar (aranızda) borçlandığınız zaman onu yazın..." (Buhari)

Rasulullah (s.a.s) şöyle buyurdu:
"Selem akdi ile hurma almak isteyen, belli ağırlık, belli miktar ve belli zaman tayin ederek alabilir." (Buhari Müslim)

Alimler selem akdi ile yapılan alışverişte ödemenin ne zaman olacağı konusunda ihtilaf etmişlerdir.
Cumhura göre: selem akdinde parayı peşin vermek şarttır. Bir gün bile geciktirmek caiz değildir.
İmam Malik'e göre; ödeme iki veya üç gün geciktirilebilir. Çünkü bu müddet çok kısa olduğu için akid sırasında ödeme yapmak gibidir.

Soru: Selem akdinin sahih olması için şartlar nelerdir?

Cevap: Bu mesele fıkıh kitaplarında oldukça geniş olarak anlatılmış ve alimlerin arasında şartlar veya rükûunlar konusunda ihtilaf vardır.

Selem akdinin caiz olabilmesi için Ebu Hanife (r.a)’ye göre şu yedi şartın gerçekleşmesi gerekir;
Selem akdine konu olan malın (muslemun fih);
1-Cinsinin belirlenmesi
2-Türünün belirlenmesi
3-Miktarının belirlenmesi
4-Niteliklerinin belirlenmesi
5-Vadenin belirlenmesi
6-Taşınması, masraf ve külfet gerektiren malların teslim yerinin belirtilmesi
7-Semem (Satış bedeli, para)’in belirlenmesi. Bu koşul akdin miktar ile tespit edilen bir bedel üzerinde kurulması durumunda gereklidir. Ama işaretle belirtilirse o zaman miktarın belli edilmesi şart değildir. (El-Mebsut-İmam Serahsi C:12 S:227-228)

Soru: Hangi mallarda selem akdi yapılır? 

Cevap: İnsanların ellerinde surekli bulunan; miktarı tartı veya ölcü ile bilinen şeylerde selem caizdir.

Bu konuda kural şudur: Nitelikleri tam olarak bilinebilen, miktarı bilinen, sözleşme vaktinden, teslim vaktine kadar,  insanların elinde bulunan şeylerde selam yapmak caizdir. Bu koşulları taşımayan mallarda ise selem yapmak caiz değildir. Bu konuda şöyle de denilmiştir; Nitelikleri yakın olarak sınırlanabilen ve teslimi mümkün olan mallarda selem caizdir.
Bu konuda bir diğer kuralda şudur: Miktarının araştırılarak, niteliklerinin de zorunlu olarak bilinmesi mümkün olan herşeyde selem yapmak caizdir. Ölcülebilen veya tartılabilen her malda bu özellikler vardır. (El-Mebsut-İmam Serahsi C:12-S:237) Bunun dışında bazı eşyalar, hayvanlar vs. hakkında selem yapılıp, yapılmayacağı geniş bir konudur. Fıkıh kitaplarında detaylıca açıklanmıştır. Konunun uzamamasından dolayı bütün ihtilafları burada nakletmiyoruz.

Soru: Seleme akdi ile mal satın alan kimse, mal kendi eline geçmeden başkasına satabilir mi?

Cevap: Selam sahibi, selem konusu olan malı almadan önce başkasına satması caiz değildir. Çünkü selemin konusu satılan maldır. Satılan mal ise teslim alınmadan satmak caiz değildir. Amr b. Şuayb babası aralığıyla dedesinden şöyle rivayet etti;

“Rasulullah (s.a.s), teslim alınmayan bir malın satışını yasakladı.” (Taberani, el-mu’cem’ul-evsat: 2/154, Zeylai, Nasbur-raye: 4/43, Ebu Davud-İcare:65, Hakim, Mustedrek: 11/46)

Yine Rasulullah (s.a.s), Gıyad b. Esed (r.a)’ı hakim ve vali olarak gönderdiğinde ona şöyle buyurmuştu:

“Onları dört şeyden yasakla; teslim almadıkları şeyi satmaktan, zarar görme tehlikesini (riskini) üstlenmediği şeyin karından, bir satış sözleşmesinde ki iki koşuldan ve satarken (müşteriden) borç almaktan” (Ebu Davud, İcare 68, Tirmizi Buyu’;19, Nesai, Buyu’;71, Taberani-el-mu’cem’ul-evsat; 9/21, Beyhaki- es-sunen’ul-kubra; 5/313 )

Sorduğunuz sorulara kısa ve genel hatlarıyla cevap vermeye çalıştık. Selem akdi konusu hemen hemen bütün mezheplerin fıkıh kitaplarında detaylı olarak geçmektedir. Cevabımızın uzamaması için kısa olarak değindik. Detaylı bilgi sahibi olmak isteyen bu konuda ilgili fıkıh kitaplarına müracat edebilir.